5.00.00 Overige algemene bepalingen

10 Informatieplicht

10.1 Algemeen

Als u een goede controle wilt uitoefenen of bijvoorbeeld de juiste teruggaaf of heffing wilt vaststellen, dan zult u behoefte hebben aan juiste en volledige gegevens. Hiervoor moeten boeken, bescheiden en/of andere gegevensdragers, of de inhoud daarvan, van bedrijven worden geraadpleegd. Degene die wordt aangemerkt als administratieplichtige, is dan ook verplicht om op verzoek van de ambtenaar deze boeken, bescheiden en andere gegevensdragers, of de inhoud daarvan, beschikbaar te stellen zodat de ambtenaar de gegevens kan raadplegen.
(artikel 15 DWU)

De informatieplicht kan echter in vele situaties voorkomen. Zo zal bij een controle achteraf op grond van artikel 48 van het DWU en en bescheiden nodig zijn om tot een goed oordeel te komen omtrent de juistheid van de vermeldingen op de aangifte. Ook bij de verificatie op grond van artikel 188 van het DWU en bij een administratieve controle is de informatieplicht van toepassing. Bij alle taken die de douane uitvoert op grond van het DWU of de Algemene douanewet kan de informatieplicht van toepassing zijn.

Uiteraard bestaat er een grens aan de informatie die gevraagd kan worden. De raadpleging van de gegevens moet namelijk van belang zijn voor de toepassing van de wettelijke bepalingen. Bovendien geldt ook bij de toepassing van artikel 1:32 Algemene douanewet het uitgangspunt van artikel 1:21 Algemene douanewet (evenredigheidsbeginsel).
(artikel 15 DWU; 1:21 en 1:32 Algemene douanewet)

Naar boven

10.2 Procedures en ambtelijke werkzaamheden

In deze paragraaf zal achtereenvolgens worden besproken:

• Aan wie kan informatie worden gevraagd;

• Welke informatie kan worden gevraagd;

• Manier van raadplegen van informatie.

Naar boven

10.2.1 Aan wie kan informatie worden gevraagd

Iedereen die direct of indirect is betrokken bij het vervullen van douaneformaliteiten of douanecontroles, moet alle nodige bescheiden en inlichtingen op uw verzoek verstrekken. Het begrip "iedereen" moet zeer ruim worden genomen; hieronder vallen bijvoorbeeld de expediteur en de vervoerder.
(artikel 15 DWU)

De Algemene douanewet heeft de kring van personen waarop deze verplichting rust verder uitgebreid. In de Algemene douanewet is bepaald dat, met inachtneming van de in artikel 1:32 Algemene douanewet genoemde artikelen van het Burgerlijk Wetboek, een ieder die in Nederland een bedrijf uitoefent, een administratie moet voeren van zijn vermogenstoestand en van alles betreffende zijn bedrijf of beroep. Op grond van artikel 15 DWU is men verplicht om boeken, bescheiden en andere gegevensdragers of de inhoud daarvan op uw verzoek, binnen de eventueel vastgestelde termijnen voor raadpleging beschikbaar te stellen. Voor de mondelinge inlichtingen heeft de Algemene douanewet geen bepaling opgenomen, zodat hiervoor geldt dat de personen genoemd in het DWU verplicht zijn deze inlichtingen te verstrekken.

Als de gegevensdragers of de inhoud daarvan zich niet bij het betrokken bedrijf bevinden maar bij een derde, geldt de informatieplicht ook voor die derde. Een derde kan bijvoorbeeld een administratiekantoor of een boekhoudbureau zijn.

Ook overheden en semi-overheden hebben de verplichting om gegevens en inlichtingen te verstrekken die de inspecteur hen heeft gevraagd voor de uitvoering van het bepaalde bij af krachtens de in artikel 1:1 Algemene douanewet bedoelde regelingen dan wel voor de uitvoering van het bepaalde bij of krachtens de Algemene douanewet. Bij deze instellingen kan onder meer worden gedacht aan de Politie en de Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit.
(artikel 1:33 lid 1, Algemene douanewet)

Daarnaast kan het zijn dat u belastingwetgeving uitvoert op basis van de Algemene wet inzake rijksbelastingen. Hieronder valt bijvoorbeeld de accijnswetgeving. U bent dan AWR-inspecteur. Indien u voor de uitoefening van uw wettelijke taken als ADW-inspecteur informatie nodig hebt van de AWR-inspecteur, kunt u deze informatie verzoeken op grond van , lid 1 Algemene douanewet. Heeft u voor de uitoefening van uw wettelijke taken als AWR-inspecteur informatie nodig van de ADW-inspecteur, dan kunt u deze informatie vragen op grond van artikel 55 Algemene wet inzake rijksbelastingen. In beide gevallen is het vragen van informatie beperkt tot informatie die in het kader van die uit te voeren wettelijke taak noodzakelijk is.
Zie voor meer informatie over dit onderwerp ook hoofdstuk 13 (geheimhoudingsplicht).

Naar boven

10.2.2 Welke informatie kan gevraagd worden

In artikel 15 DWU en artikel 1:32, lid 1, Algemene douanewet, juncto artikel 15 i, boek 3 van het Burgerlijk wetboek is geregeld welke informatie kan worden gevraagd.

Het gaat om de informatie die van belang is in het kader van:

• de rechten en verplichtingen die voortvloeien uit, het bepaalde bij of krachtens de regelingen die genoemd zijn in artikel 1:1 van de Algemene douanewet, dan wel de rechten en verplichtingen die rechtsreeks voortloeien uit de Algemene douanewet;

• overige van belang zijnde gegevens voor de toepassing van het bepaalde bij of krachtens de regelingen die genoemd zijn in artikel 1:1 van de Algemene douanewet, dan wel de van belang zijnde gegevens voor de toepassing van het (rechtstreeks) bepaalde in de Algemene douanewet.

Alleen boeken, bescheiden en andere gegevensdragers of de inhoud daarvan die op een bedrijf betrekking hebben, moeten beschikbaar worden gesteld. Daardoor zijn alle privé-gegevens, die geen verband houden met het bedrijf uitgezonderd.

De administratieplichtige of de derde is niet verplicht om gegevens op uw verzoek te combineren of op een andere wijze samen te stellen. Uw verzoek mag dus alleen die boeken, bescheiden en gegevensdragers of de inhoud daarvan betreffen, waarvan u aanneemt dat zij bestaan.

Andere beperkingen kent de wet niet, zodat gegevens van welke aard dan ook gevraagd kunnen worden.

Voorbeelden van informatie die kan worden opgevraagd zijn: brieven, telegrammen, telexberichten, e-mail, tekeningen, foto's, rekeningen, kwitanties, beschrijvingen, gebruiksaanwijzingen, octrooien, recepten, notulen, tapes et cetera. In het algemeen zijn dit dus stukken die invloed kunnen uitoefenen op de toepassing van de wettelijke bepalingen. Hetzelfde geldt voor de inlichtingen die mondeling verstrekt moeten worden.

Het is niet van belang of de gegevens of de gegevensdragers ook het eigendom zijn van degene op wie de informatieplicht rust. Als bijvoorbeeld gegevensdragers worden gevraagd aan een derde, gaat het niet alleen om de gegevensdragers die toebehoren aan de administratieplichtige maar ook om gegevensdragers die, alhoewel zij eigendom zijn van de derde, functioneel behoren tot de administratie van het bedrijf waarvan u als douane-ambtenaar de gegevens en gegevensdragers wilt raadplegen. Een administratief verwerkingssysteem van de derde dat wordt gebruikt ten behoeve van het betrokken bedrijf, moet zodoende beschikbaar worden gesteld voor raadpleging.

Naar boven

10.2.3 Manier van raadplegen van informatie

Op grond van artikel 15 DWU bestaat de verplichting om alle bescheiden en inlichtingen te verstrekken die betrekking hebben op douaneformaliteiten en douanecontrole. Dit omvat ook het direct verstrekken van inlichtingen en of bescheiden.

Uit de tekst van artikel 15 DWU blijkt dat "binnen de eventueel vastgestelde termijnen" de inlichtingen en bescheiden kunnen worden overgelegd. Er bestaat dus de mogelijkheid om terstond, dus direct, beschikbaarheid van de gegevens en bescheiden te eisen. Als het bedrijf redelijke belangen heeft waardoor een termijn voor beschikbaarstelling gewenst is, dan kan deze termijn worden toegestaan.

Als dit nodig is, moet het bedrijf dat betrokken is bij de handelstransacties waarnaar onderzoek wordt gedaan, alle nodige bijstand verlenen bij het raadplegen van de gegevens. Een voorbeeld hiervan is dat u "wegwijs" wordt gemaakt in de administratie en het verwerkingssysteem.
(artikel 15 DWU en artikel 1:32 Algemene douanewet)

Behalve het raadplegen van de gegevens kunnen ook kopieën, leesbare afdrukken en uittreksels worden gemaakt van de voor raadpleging beschikbaar gestelde boeken, bescheiden en andere gegevensdragers en de inhoud daarvan.
(artikel 1:32 Algemene douanewet)

Naar boven

10.3 Nadere bepalingen

Het niet voldoen aan de informatieplicht van artikel 15 DWU kan, naast strafrechtelijke sancties, ook tot omkering van de bewijslast leiden. Dit wil zeggen dat de inspecteur de verschuldigde rechten bij invoer of rechten bij uitvoer kan vaststellen. De inspecteur zal vervolgens belanghebbende een uitnodiging tot betaling voor de verschuldigde rechten doen toekomen. De betrokkene zal dan vervolgens in de bezwaar- en beroepsfase moeten aantonen dat de schatting onjuist was. Dit geldt dus alleen voor de informatieplicht en niet voor de bijstandsplicht.
(artikel 8:2, lid 6 Algemene douanewet)

Naar boven

10.4 Uitzonderingen

In het volgende geval geldt de informatieplicht niet:

• als aan een verdachte van een strafbaar feit informatie over dat strafbare feit wordt gevraagd, immers aan de verdachte zal door de opsporingsambtenaar de cautie gegeven zijn.